Đảng này có nguồn gốc từ Đảng Cộng sản Đông Dương do Hồ Chí Minh sáng lập năm 1930 (xem Đảng Cộng sản Việt Nam). Ban đầu, Đảng Cộng sản Đông Dương hoàn toàn là người Việt nhưng đã phát triển khắp Đông Dương thuộc Pháp và đã có thể thành lập một "bộ phận Lào" nhỏ vào năm 1936. Giữa thập niên 1940, một chiến dịch thu nhận người vào tổ chức của đảng đã được triển khai vào năm 1946 hoặc 1947, Kaysone Phomvihane, một sinh viên luật khoa tại Viện Đại học Đông Dương (tiền thân của Đại học Quốc gia Hà Nội hiện nay), đã được tuyển mộ cùng với Nouhak Phoumsavanh.

Tháng 2 năm 1951, Đại hội lần thứ II của Đảng Cộng sản Đông Dương đã ra nghị quyết giải tán đảng và thành lập 3 đảng riêng biệt tại 3 quốc gia trên bán đảo Đông Dương. Trên thực tế, người Việt chiếm đa số trong Đảng Cộng sản Đông Dương. Sau khi tách ra thành 3 đảng riêng biệt ở 3 quốc gia khác nhau người Việt vẫn có ảnh hưởng lớn đến 2 đảng cộng sản tại Campuchia và Lào. Một phong trào được gọi là Pathet Lào được thành lập và người Việt đã thuyết phục Hoàng thân Souphanouvong làm lãnh đạo tổ chức này. Về lý thuyết đây là một phong trào kháng chiến cộng sản chiến đấu sát cánh với Việt Minh chống lại Thực dân Pháp trong cuộc Chiến tranh Đông Dương thứ nhất. Tuy nhiên tổ chức này trên thực tế không bao giờ chiến đấu nhiều và nó hoạt động như một lực lượng hỗ trợ của Việt Minh tại Lào.

Ngày 22 tháng 3 năm 1955, tại Đại hội Đảng lần thứ nhất, Đảng Nhân dân Lào hoạt động bí mật đã được chính thức công bố. Đại hội đầu tiên có 25 đại biểu đại diện cho 300-400 đảng viên tham dự. Đại hội đảng đã được người Việt giám sát và tổ chức. Đảng Nhân dân Lào và kế nhiệm nó là Đảng Nhân dân Cách mạng Lào tiếp tục tồn tại bí mật cho đến năm 1975 công khai chỉ đạo các hoạt động thông qua các mặt trận như Pathet Lào.

Năm 1956 một cánh chính trị của Pathet Lào, Mặt trận Yêu nước Lào (Neo Lao Hak Xat), đã được thành lập và tham gia vào nhiều chính phủ liên hiệp. Thập niên 1960, Pathet Lào, được sự hỗ trợ của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, kiểm soát một số khu vực ở Lào. Pathet Lào đã tham gia trong cuộc chiến chống lại chính phủ Vương quốc Lào được Hoa Kỳ hậu thuẫn. Tuy không bao giờ trực tiếp tự mình giành được thắng lợi, lực lượng này vẫn giành được quyền lực nhờ sự giúp đỡ của Việt Nam ở các vùng phía Đông và phía Bắc của Lào. Phathet Lào chưa bao giờ là một lực lượng quân sự mạnh trừ khi được sự ủng hộ trực tiếp của quân đội miền Bắc Việt Nam.

Tháng 2 năm 1972, tại Đại hội Đảng lần thứ 2, tên Đảng được đổi từ Đảng Nhân dân Lào sang Đảng Nhân dân Cách mạng Lào.